La Hija del Rayo

 

Taraara Emüyü

Relato Kariña

Adaptación de Juan Antonio Calzadilla. 

Ilustrado por Henriette Arreaza

 

 

El rayo, Tarara, tenía una hija y quería un 

yerno que fuera tan fuerte como él. 

Qué bonita era,
esa hija del rayo. Llegaban bastantes 

hombres, enamorados de ella. 

LLegaba gente de todas partes para verla.


Taraara tamüyyüne tuwayye iyyomeero

 tüpuaarimümue vüküürü
aamu ijshe, tuwaato pariipün aamu.

Potchome amüamejkoyompo ye'ijo, mojko
Taraara emüyü. Apooto vüküürüdan 

tuntatoonopooko piookonookon.
Rajente tuntatoonopoo
eene puutüpün viññorooro.

 

 

 

 

Y llegó Viarakaru, el mono, y preguntó: 

 -¿Está la hija del rayo? 

 -Sí. está cocinando una piedra -le respondieron.
Al poco rato ella llegó y él dijo:
-¡Dioso!

Y ella contestó:
-Sempre.
Y él preguntó:
-¿Qué haces?
Y ella respondió:
-Cocinando piedras para mi comida
-Caramba. -dijo él -yo me quiero casar contigo.


Viaarakaarü tutunta iyyomeero tuwwooturupuo:
-Taraara emüyyü montana?
-Montoma, toopu aamu j'miojkaano, -tadujse i'viaññe.
Penaatome tuwayye ajta tutunta iyyomeero Víaarakaarü tükka:
-Yojso!
Iyyomeero amüddajko'va tadujse:
-Shempere.
Iyyomeero mojko vüküürü towooturuppuo.
-Ojto mayya?
Tadujse'ro voori'via
-Toopu i'miojkaruppuoko düeerepaarümüe.

-Etaakoyyeke -tükka mojko vüküürü -aau amaaro wojkajse awwa

 

.

 

Más tarde, cuando Viarakaru, el mono, estaba enamorando a la muchacha, ella le dijo:
-Si aguantas a mi papá me casaré contigo.
 Ahora, si no lo aguantas, no me caso contigo.
-Sí, yo lo aguanto, me casaré contigo- dijo el mono.
y la muchacha dijo:
- Acuéstate en ese chinchorro, toma el cuatro y ponte a tocar
mientras llega papá.
Muy alegre, el mono se puso a tocar.
Brincaba de la alegría, porque creía que ya se iba a casar con la hija de Tarara.


Penaatomejkopoore tuwayyeajtaajta, amüddajko pojshiñoomarüdaako Viaarakaarü'wa,
mojko amddajko tükka.
-Duumü poorijchoro poorijchomajoto o'va wojkarümmüa amaaro.
Eerome, anippiorijchomaja ave'ijoto ojkaja awwa amaaro.
-Nakoj, pioorijchomaarü'wama amaaro wojkato'me -tükka Viaarakaarü.
Iyyomeero amüddajko, tükka.
-Mooro kaneekaneeta ataarujkako, shiñña anunko iyyomeero ataapojsho etoorüpüooko, duumü tuntarü vaararo.
Tü'namooreeneroote, Viaarakaarü shiññavaanopooko tuwootapoyye. Tü'namoorümaaro vatajpurumpuo'nopooko, ya'rooro Taraara emüyyü maarotüwojkarü ajkarümmuarükketü'wa.

 

 

 

Y la muchacha decía:
-Papá no es tanto, pero el que viene fuerte es mi tío.
-Pero yo los aguanto -decía el mono.
En eso vino el trueno e hizo !drrrrrrrrrrrrrr! La muchacha decía:
-Por ahí viene papá, ahí viene cerca. ..
Y el mono: -Déjale que venga, yo lo aguanto!
Y volvió a tronar ¡drrrrrrrrrrrrrr! Y el mono dijo:
-Aquí estoy yo esperando, yo soy un hombre y lo aguanto!
Luego tronó más cerca, estaba llegando, ya estaba cerquita, y luego, de golpe,
el rayo sonó -¡seréi! ¡seréi! -y el mono se perdió, no aguantó.
Y la hija del rayo dijo:
-Como si fuera hombre llega para pedir muchacha.


Iyyomeero amüdajko taürüopooko
-Duumü parijeene e'ijama, va'vatejere parijejkopoore konojsa.
Mooropo ajtaññe Taraaratutunta iyyomeero tümüooruwajkoroote, tarrrrrrrrrrrr!
Amüddajko taürüopooko. -Mooropaato duumü konojsa, shenke konojsa......... 

Viaarakaarü taürüopooko: -Oorono'ne,  ü'wa pioorijchomaarümüa!
Tümuooruwa'ro, tarrrrrrrrrrr! iyyomeero Viaarakaarü tükka:
-Eeropo awwa mioomoküürüpüooko , aau vüküürü awwa iyyoke pioorijchomaarü'wama!
Yaakopoore tümuooruwa'ro shenkejkopoore, tuntanoopoko tuwayye ya'rooro Iyyomeero apüddaame

 tuwoojserejshapojse-sereei! sereei! -mooropoorotutajse taka'ne, anippiorijchomaja tuwayye. 

Iyyomeero Taraara emüyyükkaa:
Vüküürümüe tajtavaatü voori epeekajse konojsa.

 

 

 

 

Después llegó el araguato.

La muchacha lo recibió bien creyendo que éste a lo mejor aguantaba a su papá.

El araguato se sentó en el chinchorro y cogió el cuatro.

-Yo sí te voy a ganar a ti -decía -yo sí aguanto a tu papá.

Si es así, me caso contigo -dijo la hija del rayo.

Luego volvió a tronar.

-¡Allí viene, allí viene! -decía la hija.

-¡Déjale que venga, yo lo aguanto! -decía el araguato.

Entonces llegó el rayo, sacudió la puerta de su casa y lo cegó. 

El araguato se perdió. -¡Cómo si fueras hombre llegas a enamorar a mi hija! -dijo Tarara.


Iyyoviññompo araavata teeropa tutunta.

Amüddajko'va yujpummue tatenderojto, mojse'va tuduumü poorijchoorü poorijchoomaarü ajkarümmüa. 

Araavata'va shiñña tanuññe iyyomeero kaneekaneeta tuwootarujka.

-Ü'wa tejere akaanarojtorümmüa -taürüopooko -Ü'wa tejere pioorijchomaarümüa aduumü poorijchorü.

 -Iyyovaarajta, amaaro vojkaae -Okka Taraara emüyyü.

Iyyoviññompo Taraara tümOooruwa'ro.

-Mooropo konojsa! -taürüopookoo Taraara emüyyü!

-Ooro no'ne, pioorijchomaarü'wama! -taüruopooko Araavata.

Iyyomeero Taraara tutunta, peenatütüürünkajkoroote i'via,  tanukkejkarooro i'via.

T aka'nejkoroote Araavata tutajse.

-Vüküürümüetajtavaatü düeemüyüpooko konojsa-tükka Taraara.

 

 

 

 

 

Y después llegó el rabipelado... y no aguantó. y después llegó el acure... y tampoco aguantó.

Y después llegaron muchos... pero nadie aguantó. y después llegó un negro, 

Purake, el temblador, que estaba enamorado de la muchacha.

 Se acostó en el chinchorro y empezó a enamorar a la hija del rayo. 

Ella le dijo que si aguantaba a su papá se casaba con él. 

-Yo sí lo aguanto, yo soy el que se casa contigo-

dijo Purake, el temblador. -¡Allí viene, allí viene!-

 dijo la muchacha cuando se escuchó el trueno.

 -Déjalo que venga, yo lo aguanto!- gritaba el temblador.


Iyyoviññompo Avaareteero tutunta.....

 anippiorijchomaja' ro tuwayye. 

Iyyoviññompojkopoore Akuuri teeropa tutunta.....

 anippioorijchomaja'ro tuwayye.

 Iyyoviññompo amükkonkoopoore tutunta ye'ijshankon.....

 aamujkopai anippiorijchomaja tuwayye.

 Iyyoviññompo meekoro aamu teeropa tutunta, 

Püraake mojko tuwayye, amüddajko pooko'ro tuwojse. 

Kaneekanetaapo tuwootarujka iyyomeero.

Taraara emüyyü eeruppuaarüpüooko tuwootapoyye. 

Amüddajko tükka, tuduumü poorijchomajoto i'via miaaronaaka tuwayyüpüooko. 

- Ü'wa tejere pioorijchomaarümüa, aau tejere amaaro vojkatooto awwa -tükka Püraake

" -Mojko yoopürü! -tükka amüddajko, Taraara moorü etajomeero. 

- Ooro no'ne, ü'wa pioorijchomaarümüa! -kojtaanoopoko Püraake.

 

 

Y llegó el rayo y reventó deslumbrante en la puerta de la casa, y volvió a relampaguear y...

 ¡ay caramba!... el temblador hizo llorar al papá, al tío y a la mamá.  

Purake aguantó al rayo.

 - ¡Usted sí es un hombre, así quiero un yerno mío. ganaste ami hija!-

 le dijo el rayo.

 El temblador fue desde entonces yerno del rayo,

 por eso ahora es tan fuerte,

 no se deja agarrar

y si lo agarran

suelta un corrientazo

que fulmina

como un golpe de centella.

 

Iyyomeero Taraara tutunta,

parijpierooro peenapo,

tuwojserejshapojse,

tuwojserejshapojse,

shaano tajshajkoroote.

Püraake'va, Taraara tüpüoorijchoma.

 -Amooro tejere vüküürü amooromaana,

 moorovaara püaarimümüe aamu ijshe awwa,

 düeemoyyo mishaanarotojtoi! -tükka Taraara.

 Mooro viññomporooro Püraake, Taraara paarimümüe tuwaññopo,

iyyoke eerome parijejkopoorema, ataapoppiojama, tapo'ijoto 

aamu terenkaano parije

Taraara'va aamu moorükaarü pa'merooro.

 

 

Para el chamán kariña, el rayo, Tarara, es el fuego del cielo, un aliado importante en la curación de muchas enfermedades. Pero el fuego del cielo es un elemento que hay que controlar. Así como en las manos del chamán es útil a los hombres, puede ser muy peligroso librado a su propia fuerza. Purake, el temblador, con su fuerte descarga eléctrica capaz hasta de matar, es para los kariña tan poderoso como el rayo, y por eso es el ser que ayuda a los chamanes a controlar el poder de Talara. El rayo es en esta leyenda como un chamán que busca, a través de su hija, un ayudante o aprendiz. Tarara somete a los pretendientes a una prueba de fuerza en la que uno de el/os deberá demostrar su poder, el poder de aguantar la descarga del rayo. Sólo Pulake pasará la prueba, para convertirse en yerno del rayo yen ayudante que trasmite su poder a los hombres.

 

 

 

 

                                                                                                                                   ..